Hinumegin er mars eftir Sólrun Michelsen

Tá ið eg las tíðindastubban um bókina, hugsaði eg á nei, ikki ein bók um, hvussu vánaliga eldraøkið virkar. Og tá ið eg sá bókina, hugsaði eg eisini, huff ein útslitin syrgin kona.  Men so hugsaði eg eisini, Sólrun dugir so væl at skriva, tað er spennandi at síggja eina vaknsamannabók frá hennara hond.

Og so var. Bókin er ólík øllum, sum er skrivað fyrr á føroyskum. Bókin er so hjartanemandi, at eg fekk trega í hálsin fleiri ferðir, meðan eg las. Eg eri sjálv farin um tey seksti, eins og eg-persónurin og havi fylgt bæði foreldrum og verforeldrum til gravar. Men eg eri eisini einkja, sum mamman og havi vaksin børn, sum vitja meg, sum mamman. Tað var hugfangandi at uppliva, at tú kundi identifisera teg við báðar konurnar. Sólrun dugir so væl at skriva um kenslur, at tú slúkar bókina, sjálvt um so gott sum einki hendir. Bókarbygnaðurin hongur í minnunum, sum koma fram fyri høvuðspersónin, vakt av onkrum, serstakliga tá ið hon er og vitjar og hjálpir mammu síni. Á bróstinum hanga myndir og ein ættartalva, mamman kveikir so eisini minnini við at gloyma alt uttan okkurt gamalt, tú mást fara eftir koli, sigur hon við hana, og hey der eru vit í kolakjallaranum, hvar er mamma sigur hon, og frásøgufólkið svarar, at omman er í torvi, og so fara vit í torv.
Kvinnubók. Eg minnist ein tekst hjá Sólrun, har høvuðspersónurin eygleiðir pisufundin og kennir seg bundna av barnavogni og blæuvaski, sum forðaði henni at fáa studentsprógv. Tráðurin verður tikin uppaftur nú ið høvuðspersónurin er í somu støðu aftur, bara við mammu síni. Hetta við prógvi verður aftur nýtt sum ímynd, men nú á meiri filosofiskum støði:

Tey eru líkasum komin longri. Sum fólk, ið hava tikið hægsta prógvið, takast kann, og sum nú ró er fallin á. (s.94 um fók sum liggja í kirkjugarðinum)

Bókin er ikki feministisk á traditionellan hátt, vit síggja ikki manssamfelagið ella mansveldi avdúkað og umrøtt. Men kvinnurollur eru í miðdepli, og ringrásin í einum kvinnulívi er lýst, so væl og so syrgiliga. Okey eitt sindur av feminismu hómast, sum í frásøgnini um heksirnar, sum hittast og loysa barmabandið og tveita burka og dansa um bálið. (s.15). Eitt útsøgn lík orðataki undirstrikar, at konufólk skal liva og vera konufólk alt lívið: Lat ikki onnur leggja tær moldarroða á kjálkabeinini, meðan tú sjálv enn ert før fyri at busta kinnareytt á (125).
Orð Áhugavert orð moldarroði. Sólrun dugir væl við orðum, orð sum feigdarfrakki og tykisballón lýsa í tekstinum, og høvundurin hevur eisini áhuga í, hvussu mál verður brúkt, hevur hugleiðing um munin ímillum ‘mamma mín’ og ‘mín mamma’, sum eg annars ikki heilt fái fylgt henni í. Frásøgufólkið og mamman tala saman, men ofta er samrøðan løgin og skilaleys, tær tosa ikki sama mál, men samrøðan er týdningarmikil kortini.
Samfelagsmál verða bert umrødd, sum partur av tí persónligu søguni, t.s. verður listin fleiri ferðir nevndur. Listin? Ja, bíðilistin:

Er nú sloppin á bráðfeingislista til ellisheim. Stendur sum nr. 27 á lista c. (s.90) og s.80

Og heimahjálpin verður eisini umtalað, men mamman sigur, at hon hevur ikki brúk fyri heimahjálp, og har er dóttirin als ikki samd. Men einki um politikarar, einki um, at vit eru so fá og smá og langt burtur í Føroyum og einki um eina rúgvu av ymiskum, sum lýtir manga føroyska bók.

Myndamálið Væl útviklað persónligt myndamál ber tekstin uppi. Nógvar av myndunum eru úr konufólkaheimi, troyggja (121), borðtvøga (121), skúra gáttir (100), bláilsi (97), órudd (103), men tær kennast ikki pásetligar ella missionerandi bara natúrligar. Eg skal nevna nakrar myndir og samanberingar, sum eg haldi vera góðar og sigandi:
1. Allir hesir tankarnir…..eins og koppað skordýr, ið liggja á bakinum og sprakla til fánýtis. (103)
2. Mín oyggj lá í lívd av hasi, sum nú er horvin. Nú sæst vestur í hav. Vindarnir kennast longu kaldari. Sjógvurin drabbar. Deyðasinan vendir bak. (138)
3. Men gáttirnar. Gáttirnar eiga at vera hvítskúraðar. Hetta er hennara. Okkurt, sum knýtir í endan á upprakta lívinum, sum var. Sum var alt. Sum var hon. (100)
4. Hvat er eitt lív annað enn ein glitrandi sniglaslóð eftir grønum bløðum og svartari mold, sum næsta ælið skolar burtur? (94)
Huglag og stílur Stílurin er fyrst og fremst poetiskur, men hetta er ikki ein prosayrking kortini, tí søgan um menniskjuni er alla tíðina fremst, men lýsingin er poetisk. Hóast nógv av tí, sum umrøtt verður eitt nú einsemi, deyði, demens, mamman sum ikki kennir hana, og mamman sum er frek og ólátað, og hvat veit eg, so hevur bókin kortini ein ljósan dám, eina skemtingarsama lind, sum bjargar lesaranum hvørja ferð undan tí patetiska ella martýrdóminum. T.d. eru anekdoturnar um ommubørnini so herliga frígerandi, t.d. tann um hestin, sum er ein drongur, ella engibødz, sjálvt tað øra lagið á mammuni kann vera stuttligt, og myndamálið er frískliga originalt. Tað er spell, at ein so tung og bastant og jarðbundin málningur verður brúktur sum permumynd.  Men tíbetur er søgan ikki darvað av henni.

Endi Bókin vísir eitt ótrúligt lívsyvirlit og innlit. Høvundurin sær barndóm, ungdóm, manndóm, aldurdóm – alt verður vovið saman við minnum, myndum og kenslum. Lívsgátan verður borin upp enn eina ferð, kanska Sólrun hevur ikki svarið, men tað er í hvussu er eitt gott boð. Sólrun Michelsen er ein av okkara bestu núlivandi høvundum.