Apr 25, 2015

Flaggdagshald hjá Tjóðveldi

Sum vanligt var tjóðveldiscafé eftir flaggdagshaldið í Havn. Benjamin Petersen spældi og sang, og eg segði nøkur orð.

014

Okkara flaggsøga , sum gongur sjeytifimm (ella nítiseks) ár aftur í tíðina er væl lýst í bókunum hjá NJ Arge og aðrastaðni, so hana fara vit at lata liggja í dag. Vit fara í staðin at hyggja at, hvat eitt flagg ER og hvat tað GER....

”Eitt pinkalítið pinkuflagg at seta ’pá eitt klaver,/Og síðani hvør flaggmaður í knappholi tað ber,/Guðsdoy halloo, hallo Havnin her... ”

Hetta speiska ørindi er yrkt undir krígnum og tað er gamli landslæknin Hanus D. Joensen sum hevur yrkt.

P1060600[1]

Summi fløgg hava nøvn, okkara eitur merkið. Tað er eitt sigandi navn, merki merkir tekin ella symbol, og tað er júst tað, sum flaggið er, eitt symbol. Eitt symbol kann vera ein lutur ella bókstavur, ein litur ein formur, sum stendur í staðin fyri eitt annað, sum umboðar eitthvørt uttan fyri seg sjálvan. Ofta er tað eitt ítøkiligt ting t.d. hjarta ella akker, sum stendur fyri óítøkilig fyribrigdi sum kenslur ella hugsjónir. Eitt symbol virkar ikki, uttan at fleiri fólk eru samd um, at tað umboðar hetta ella hitt. Feløg og felagsskapir hava symbol, og handilsfyritøkur hava symbol. Men eitt tjóðarflagg er tað mest umfatandi symbolið, tað umboðar tjóðina, okkum øll – sjúk og frísk, stór og smá, homofobar og samkynd, konur og menn, vit eiga øll flaggið, eingin politiskur flokkur ella ideologi hevur einarætt til merkið.....so tað fevnir sera breitt, vit eru samd um, at Merkið umboðar Føroyar og tað, sum er føroyskt.

Tá ið eg var barn í fimmtiárunum var rættiliga vanligt á ólavsøku, at menn høvdu eitt pinkalítið føroyskt flagg í knappholinum í reversinum á jakkanum. Tað var sum ein lágmælt játtan ella eitt lágmælt mótmæli. Nú ið x faktor finalan var, veitttraði merkið millum áskoðararnar – ein ovfarakát sjónsk útsøgn, .... og nú skula føroyskir svimjarar svimja undir LEN (evropeiska svimjisambandið) flaggi, sum svimjiformaðurin segði: um tað eru ringar ella bókstavir er eitt tað sama, tá ið tað nú ikki kann vera merkið.

P1060599[1] 

tað kann mann ikki júst kalla framgongd ella menning. Men nú fer løgmaður skjótt á fund við olympisku nevndina – um flaggið ella um umsóknina, sum varð send fyri 30 árum síðani, rættiliga long málsviðgerð, má mann siga.

Eitt rópa tey symbolpolitikk, tað er tá ið symbolsk lógaruppskot/symbolsk lyfti verða førd fram á tingi og brúkt og broytt , uppskot og lyfti, sum ongar veruligar broytingar gera, - við øðrum orðum : vit hoyra lyftini, síggja symbolini og vænta okkum broytingar og billa okkum kanska enntá inn, at broytingar eru hendar. Symbolpolitikkur er eitt slag av snýtipolitikki ella lumpipoltikki.

Symbolpoltikkur er ikki nóg mikið, hann ger ikki veruligar broytingar, og tó......okkurt samband er óivað ímillum symbolpolitikk og veruligan politikk, t.d. útlendingapolitikk ella uttanlandspolitikk. Kanska symbolini vísa vegin - flaggið hevði jú verið til í yvir 20 ár , áðrenn bretar strikaðu Dannebrog á skipum, og hevði Merkið tá ikki verið tøkt at brúka, ja so fingu vit kanska hatta grøna flaggið við hvítum krossi, sum fyribilsflagg....men symbolið var til, áðrenn avgerðin varð tikin, og fólk vóru klár til broytingina.

P1060606[1]

Flaggið er eitt magnmikið positivt symbol, sum vit nýta alla tíðina, - og hóast Merkið ikki enn veittrar á ST høvuðsborgini, skula vit ikki lítismeta tess týdning sum savnandi og eggjandi inspiratión – men samstundis er Merkið eisini tað symbolið sum er best hóskandi at rura okkum við. Nú ein dagin sá eg eitt føroyskt flagg á eini heimasíðu, hugsaði: wau, ein føroyskur internethandil?! Men Shiny.dk hevði Merkið við sum tekin um, at tey útflyta tollfrítt til FR, um tú keypir fyri undir 300 kr., men tey fingu meg at hyggja, reklaman riggaði. Og um vit síggja eitt føroyskt flagg á eini vøru, sum valmøguleika á eini heimasíðu, ella síggja tað á einum borði saman við øðrum tjóðarfløggum er tað so skjótt til at halda okey, fínasta slag, nú er sloppið, hatta slottið er vunnið, men tað er jú ikki veruleikin.........

Útlendingar í Føroyum hevur verið eitt nógv umrøtt evni nú í eina tíð; sum føroyskt lærari hjá summum teirra í nakrar mánaðir havi eg havt høvi at læra tey at kenna, og eri blivin eitt slag av ”serfrøðingi”, sær tað út til,...( og bara tað vísir, at vit mangla serfrøði á økinum). Bæði tíðindafólk, PH.D. granskari, politikarar og løgtingsnevnd hava sett seg í samband við meg viðvíkjandi tilflytarum í Føroyum, og tað er hugaligt, at vilji tykist vera til staðar, at fáa skipað viðurskifti fyri tilflytarar, og eg vóni ikki, at hetta er bara eitt upplop. ...Men í hesum málum munar pyntiflaggið ikki, útlendingamál er donsk, og um so James, Sasiscon og Winda og Siriporn læra seg føroyskt, so verða teirra viðurskifti í Føroyum fyrst og fremst umrødd á donskum í Udlændingestyrelsen.

Tá ið næmingarnir fingu sína váttan frá Kvøldskúlanum, var tað ein serlig gleði hjá mær at síggja fleiri teirra í føroyskum klæðum. 17 ára gamli James úr Filipsoyggjum strálaði í nýggjum føroyskum klæðum, sum nógv eisini sóu í sjónvarpinum. Ikki tað at hann nú ER føroyingur, men hann er villigur at liva og virka í Føroyum á jøvnum føti við øll hini, sum búgva her. Men knappatroyggja og spenniskógvar er ikki nóg mikið. Tað skula skúlatilboð og arbeiðspláss til og opinleiki og góður vilji frá myndugleikum og fólki annars, ... men hann var í føroyskum klæðum, eitt symbol, ein vøkur játtan ella tilsøgn.

NemID er danskt og merkir lættur samleiki (stytt: lættsam)/ ómakaleysur samleiki/ ómakleyst at vísa hvør tú ert og rita inn: tað er eyðkent fyri okkum menniskju, at vit vilja, at alt skal vera so lætt, so ómaksleyst sum gjørligt, og vit gjalda fegin prísin, sum er t.d. 1) yvirvekt og blóðproppur fyri ómaksleysan flutning, 2) børn við talitrupuleikum fyri ómaksleysa skíggjabarnapassing 3) dálkað vøtn og vatnræsi fyri superhvít klæði og ”wait for it” .....3) útflutt vitan og arbeiðspláss av landinum fyri ómaksleyst loginn.

Lættsam, sum bankamaðurin sær sum eina sakleysa, tøkniliga detalju í síni stóru fløktu forrætning – sum bara eitt login, leyst frá øllum øðrum virksemi, er ikki bara tað. Tað hevur kensluligar, tjóðskaparligar og búskaparpolitiskar hjátýdningar. Tað kenst óunniligt, at allir upplýsingar verða sendir av landinum til at goyma á onkrum amerikanskum geyma, og tað er ikki at byggja land at lata sum um, eingin KT vinna er í Føroyum. Nú ein dagin visti útvarpið at siga, at ”mín boks” hevur mist sín størsta kunda, bankarnar; teir fara ikki at nýta ta tænastuna longur.

Eitt annað er, at ein ”lættsam” er eitt, sum vit hava brúk fyri, um tað merkir EIN samleika. Alt okkara lív liva vit við tveimum samleikum/id’um, vit hava øll skulað valt millum grønt og reytt pass, tú veit : ” tað er so nógv lættari.” .....ella føroyskt koyrikort...eeh skalt tú koyra í útlandinum?? Vit hava dupultan samleika, tá ið vit koma í verðina, og lættsam ger vist einki við ta støðuna, tvørturímóti, so er lættsam mestsum klípi í okkara ”tvísam” ella ”dupultsam”.

Ein annar av okkara mongu speisku høvundum Regin Dahl tekur til í eini yrking ”men yrkadagar – halt okkum til góðar vælsignaður - yrkadagar hava vit ikki tíð”, og sipar til, at sunnu- og halgidagar og kanska flaggdagin við - dansa vit gólvleys í spenniskóm og eru rættir føroyingar..men yrkadagar.....

Eg endi við tí ynski, at vit eisini yrkadagar hava tíð at vera føroyingar og virða Merkið og royna at útvega tí fleiri rættindi afturat plássinum á skansaklædningi, klaveri og í knappholi. Eg ynski tingfólkum úr øllum flokkum hepna hond at føra ordiligan poltikk afturat symbolpolitikkinum, nú ið Merkið hevur veittrað í 75 ár. Takk!

015

Trúfastar fjeppur.017

Apr 24, 2015

Doktararitgerðin Er heima til? Ph.d. próvtøkan hjá Bergi D. Hansen.

Ein so ómetaliga góð og hugtakandi løta á Vinnuháskúlanum í dag.

Bergur_D__Hansen

Bergur dugir bara so væl at leggja fram, so greitt og logiskt at greiða frá øllum. Men tað visti eg frammanundan, hoyrdi hann í Vestmnanna kirkju, og tað var ikki keðiligt. Í dag var sjálvandi meiri formelt. Ástøði vórðu løgd fram, og andmælingarnir skuldu sjálvandi eisini siga sítt. Tíverri vóru framløgurnar ikki á føroyskum.

P1060580[1]

Andmælingar vóru Bergur Rønne Moberg og Dagný Kristjansdóttir, og Turið Sigurðardóttir var eisini í metingarnevndini. Tey settu doktorandinum nakrar spurningar, og tað var gott at síggja, hvussu tryggur og róligur Bergur var í sínum svarum og viðmerkingum. Nógv var røtt um tekstaslag. Ferðafrásøgn sum hesar hjá Viderø hava høvund, frásøgufólk og høvuðspersón í einum  og sama persóni, sumDagný tók til hann er subjekt og objekt í senn. Ferðafrásøgnin er ikki ævisøga, men verður lisin við teimum mentanarligu konventiónum, sum hoyra ferðafrásøgn til. Nógvir heimspekingar vóru havdir á munni bæði týskir og franskir og sjálvsagt bókmentagranskarar

Havi aldrin hoyrt hugtøkini staðarmonogami ella staðarpolygami fyrr, Bergur greiddi frá at Chr. Matras og W.Heinesen t.d. eru staðarmonogamir (Viðareiði.Havnin), men Viderø er staðarpolygamur. Stuttligt.

11156401_10153810554264488_4312726045027800929_n

Áhioyrararnir sluppu eisini at seta spurningar, og tað var nokk tann mest publikumvinarligi parturin. Hanus Kamban spurdi um  samband ímillum JHOD og COV og teirra uppfatan av heimstað. Og Jákup Reinert Hansen hugleiddi um munin millum bygdirnar í Viderøs lívi: Skálavík og Hvalvík, tann fyrra hansara barndómsbygd við tryggum gamalkirkjuligum kørmum, tann seinna bygdin har hann ikki megnaði at vera prestur, og har missiónin var sterk.

11159519_10154284351648521_8962643757441051734_n

Eini tveyhundrað fólk og ein íslendingur vóru samankomin, og alt mátti verða havt á sokallaðum skandinaviskum. Bergur greiddi frá, at tey “dansede kædedans” í Skálavík, og Dagny tosaði um Hvalsvig.  Tað var væl, at grundgeving nevndarinnar var á føroyskum!

Apr 17, 2015

Orð og tónar

Tað var heilt løgið at koma oman í Vágsbotn í gjárkvøldið. Fult av fólki var har á ferð. Tiltøk vóru bæði í Miðlahúsinum, Perluni og Reinsarínum. Stuttligt.

Hetta nýggja mentakvøldið, sum skal vera eina ferð um mánaðin, var áhugavert. Á skránni var sangur og upplestur og hugleiðingar.

Oddfríður M. Rasmussen las egnar yrkingar, tó at Poul  F.Guttesen hevði sagt í útvarpinum, at tað skuldu ikki vera hansara egnu yrkingar men annara. Hugleiðingar vóru síðani í samrøðu millum Oddfríð og Poul. Tað var áhugavert, um enn nakað dapurt í skuggalandinum millum lív og deyða. Og sami melankolski tóni helt fram í  Jonhard Mikkelsensa framløgu um bókina hjá Jon Fosse, Morgun og kvøld, sum verður á skránni, tá ið Orð og tónar verða aftur 21. mai..

Á skránni var eisini Leikread, sum var ein finskur leikur, og hann hevði líkasum lættari lag.

Mín nýggi yndissangari er Marius Ziska, hann var ótrúliga góður. Einki uppgjørt við honum, hevur bara so fantastiska rødd, og orðini vóru eisini væl samansett.

P1060483

Fínt hugskot við slíkum bókmentakvøldi – ein góður paralellur til allar lesiklubbarnar, nú kann ein fáa breiðari kjak um eina bók, sum ein kanska hevur kjakast um heima fyrst.

Fitt av fólki var samankomið, m.a. hesi bæði:

P1060489

Apr 13, 2015

Strindberg á Tjóðpallinum

 

Hesin leikurin er um parlag, um pør. Um menniskjans nattúru, soleiðis sum Strindberg málar hana. Heitið Kravravnar er týðing av Kreditorar, onkur sum eg prátaði við helt, at kravánari hevði verið rættari. Spurningurin er, hvør skyldar hvørjum hvat, og hvat er skuldin fyri, og hvør er vøran ella gerðin, sum skal gjaldast?

11129547_821833981232268_2166156243055744778_n

Vísir hesin leikurin, at Strindberg var kvinnuhatari, sum altíð verður sagt um hann? Ja tað haldi eg, Tekla hevur oyðilagt tveir menn. Hon hevur sogið alla megi og mansligheit úr teimum, og teir liggja eftir sum tóm hylki. Hon stjelur teirra persónligheit, siga teir. Hon var sjálv sum eitt barn, og teir hava lært hana alt, hon dugir og veit. Afturfyri hevur hon brúkt teir sum fyriklæði - eitt stuttlig køksmynd. Fyriklæðið hevur tú, so at tú dálkar teg ikki, og tá ið tað er skitið, fert tú úr tí, og so er tú púra rein innanfyri. Menninir vóru eisini Teklusa atgongumerki til frælsi – beint tað øvuta av tí sum vit ofta síggja ektaskápið – teir bjargaðu henni úr tí patriarkalska fongslinum, siga teir.

Leikararnir eru fínir. Eg hevði glett meg at síggja Kristinu aftur, og hon sveik ikki, stórt kensluúrval og skjót skifti. Hans er eisini frálíkur sum tann sundurbrotni disillusioneraði Adolf. Hans hevur ein kropsligan plastisitet, sum aftur hesa ferð gjørdi spælið so sera dragandi og óhugnaligt. Adolf roynir at manna seg upp fleiri ferðir, men hvørja ferð fellur hann saman aftur sum ein tvøga. Gustav (Hjálmar) er høvuðsbeistið, gjøgnum meginpartin av leikinum er hann diabolskt óreinur, men so ímóti endanum síggja vit eisini hansara neyð – ella eg veit ikki, um tað var so trúligt, at hann hevur verið so illa fyri í 7 ár…???

Pallur og búnar vóru í topp. Stílreinur pallur, sum vísti tíðina uttan at gera ov nógv av.

P1060454  

Tey hava prentað eina sera flotta skrá við nógvum upplýsingum og myndum.

Leikurin er ein klassikari, og tað er gott, at Tjóðpallurin røkir ta uppgávuna. Men undirhaldsvirðið og aktualitetur vóru ikki, sum ein hevði vónað, tað hoyrdist elli á leikritinum. Hesar longu einrøðurnar við sama pástandi í ymsum líki, ein sera stór avbjóðing hjá leikarunum – bæði honum, sum skal minnast síðu upp og síðu niður og honum, sum skal sita stillur ella óstillur og lurta og brúka andlit og kropp at lurta við.  Tað “hendir”  so sera lítið í leikinum, hendingarnar eru innan í persónunum, og tað krevur eisini nógv av nútíðaráskoðaranum.

Men drama kemur í endanum á leikinum, skal ikki avdúka her, hvat ið hendir, men leikurin endar sera dramatiskt.

Spennandi uppliving á Tjóðpallinum í gjárkvøldið.

!5.04 Hoyrdi Eyðun Johannesen í útvarpinum í gjár. Sum hann dugir væl at greiða frá essensi í drama, í spælinum, men eg eri ósamd við hann í niðurstøðuni, Nora í dukkuheiminum er ikki lík Teklu, Nora ger uppreistur, Nora greiðir frá, hvat tað snýr seg um, Nora rýmir,