Donna Tartt: Steglitsan

Bókin eitur á upprunamálinum The Goldfinch, eg havi lisið hana á svenskum, tí at eg var stødd í Svøríki, tá ið eg keypti hna. Tilelvingin var eitt ummæli í einum svenskum blað, sum eg sá á hotellinum í Malmø, har eg og Frida Sofía vóru staddar á veg í føðingardag hjá Lars.

Bókin hevur nógvar listarligar og bókmentaligar tilsipingar. Miðstillað er Faguríðgan (The Goldfinch), tann lítli fuglurin, sum situr leinkjaður á málninginum eftir Fabritius frá 1654.

Høvuðspersónur er Theo. Hann missir mammu sína í eini spreinging á einum listasavni, mamman doyr, men Theo yvirlivir. Har í spreingingini í listasavninum framman fyri Faguríðguni eftir Fabritius hittir Theo tann doyggjandi Welty, sum gevur honum ein ring og biður hann taka Faguríðguna við sær. Hesin málningur fylgir so dreinginum gjøgnum allan hansara uppvøkstur, hann krógvar hann undir seingini í einum koddavári. Málningurin er hansara troyst, hansara trygging, hansara band til mammuna, sum livir sítt stilla lív í hansara huga.

Min. MIn. Rãdsla, avgudadyrkan, hamstring. Fetischdyrkarens skrãck och førtjusning. Fullt medveten om min galenskap hade jag laddat ner bilder av tavlan i min dator och min telefon, så att jag kunne betrakta bilden privat, penseldrag som återgavs digitalt, en strimma solljus från sekstonhundratalet komprimerat i prickar och bildpunkter, men ju renare nyanser, ju rikare kãnsla av tjock pålagd fãrg, desto mer hungrade jag efter sjãlva føremålet, den oersãtliga, strålande, ljusskimrande tavlan. (s.528)

Fleiri málningar blivu burtur í spreingingini, og løgreglan leitar eftir teimum, tí má Theo krógva málningin so væl og liva í støðugum ótta.

Vit fylgja neyðars Theo, pápin er drankari og hevur ongan áhuga fyri barninum, hann býr hjá góðum fólki, fær vinir, missir vinir. Ein vinur verður honum hollur , tað er Boris. Men Boris er rúsevnisnýtari og rúsevnisseljari, og teir báðir klára seg við smábrotsverkum og drekka alkohol og taka rúsevni fyri at yvirliva, og bæði vit og Theo verða skelkað, tá ið Boris fortelur, at hann longu hevur stolið málningin og lagt okkurt annað inn í pakkan. Seinni fær hesin stolni ella bjargaði málningurin teir inn í størri og álvarsamari brotsmannaumhvørvi.

Besti parturin í bókini er lýsingarnar av antikvitetshandlinum, sum Theo endar í, hann bæði býr hjá og arbeiðir fyri Hobie, sum var partnari hjá Welty, sum Theo hitti í spreingingini. Hobie er ein herligur fýrur. Hann arbeiðir allan dagin á sínum verkstað við at gera møblar í stand, onkuntíð hevur hann bara eitt ella tvey bein av einari flottari sofu, so ger hann sofuna, so hon sær út sum ein millión, eitt rættiligt tíðartypiskt listaverk. Men Hobie er ikki brotsmaður ella falsknari og heldur ikki sølumaður, hann elskar sítt handverk, og lesarin fær at síggja, at list er ikki bara originalar fyri milliónir:

Det spelar ingen roll hur ofta du fångar linjen eller hur många mãnniskor gjort det føre dig. Det ãr samma linje. Fallen från ett høgre liv. Den bãr fortfarande med sig lite av samma chockverkan.” (s.765)

Bókin er 782 síður, og rætt skal vera rætt, tá ið ímóti endanum av bókini Theo og Boris, vála skítskeivir og skítfullir í Amsterdam, har teir skula royna at finna málningin., tá gjørdist eg nokso ótolin, og tá ið Theo lá eina heila viku í einum hotell rúmi og tókti synd í sær sjálvum, við ongum passi og skuldarkenslum, tí at hann hevur skotið ein brotsmann í sjálvverju….tá var eg nokso ótolin.

Bókin er serstøk, tí hon er um list og uppfatan av list.