Tey lagnuleysu eftir Imre Kertész

Frásøgufólkið er ein fimtan ára gamal drongur úr Budapest. Hann er jødi og gongur í studentaskúla. Men so broytist alt, fyrst verður pápi hansara innkallaður til arbeiðslegu, og síðani verður hann tikin, fyrst til verksmiðjuarbeiði og síðani saman við øðrum unglingum førdur til Auschwitz og seinni til Buchenwald og Zeitz.

Tað mest sermerkta við bókini er hugburður frásøgufólksins, hann er alla tíðina positivur, hann sær tað vakra í øllum, roynir at finna logiska frágreiðing til alt, hann sær og upplivir. M.a. heldur hann, at portrið til leguna í Auschwitz er so vakurt og flott, og hann sær blómubedini. Hann livir í fangalegu í eitt ár og upplivir  mannminkandi viðferð og gjøgnumlivir pínu, hungur og tosta. Men líka til seinasta dag, rationaliserar hann og sigur, at hetta er bara ein natúrlig gongd, og alla tíðina finnir hann okkurt at gleðast um, kanska bert eitt sindur av luft.  Menniskjans eginleiki at venja seg við og laga seg til umstøðurnar, Stokholmsyndrom ella hvat. Menniskjans undurfullu evni til at taka lívið og liva lívið.

Tað er áhugavert, at lesarin veit so nógv meiri enn frásøgufólkið, og tað ger tað so syrgiligt, tí tú hugsat, á nei, nú fara tey at gera so og so við hann! Men kanska er tað tann besta verjan, einki at vita. Nógv hevur verið skrivað um, hvør vist hvat undir krígnum. Men hesin 15 ára gamli drongurin hevur ikki lisið tær søgubøkur, vit hava lisið.

Bókin minnir nakað um Dreingin í stríputum náttklæðum, tað frásøgufólki er 10-12 ár og La vide est bella, har ein lítið barn er við og ikki veit og einki má vita um ræðuleikarnar, sum tað er mitt í.

Bókarheitið er av tí heimspekiliga slagnum, bókin er ungarsk, men bæði tann enska og tann danska týðingin siga lagnuleys, tað ljóðar sera negativt, sum um tey onki lív hava, og tað vísir bókin eisini, har fangarnir ganga og mala og bíða og bíða. Men tá ið drongurin er komin heim aftur og verður spurdur um ræðuleikarnar og fær at vita, at nú er hann endiliga “fríur”, tá greiðir hann frá heitinum, tí um tú hevur ‘lagnu’, so hevur tú ikki frælsi. Sum tá ið vit uppgevandi siga, hatta var hansara lagna, hvør skal siga, har var einki at gera. Hann skilur  ikki, hvørjar ræðuleikar  tey meina. Hann sá ongar ræðuleikar, og hann hevðí verið fríur alla tíðina, og onkuntíð leingist honum aftur í leguna. Tað má so vera allastaðni frælsur ‘inst í sjálvum sær’.

Ein døpur bók, ikki nógv hendir, ein holocaust bók afturat.