Nov 29, 2013
Ein býur í Russlandi
Tú skimast og hyggur, gongur millum hillarnar við teimum mongu vørunum, ikki eitt menniskja at síggja, 3 menn í handlinum , ein við kassan og tveir við hvør sínum skermi ……Sjálvandi ber tað til - og tað gera kundarnir - at ganga yvir til kassan, prika í bakið á manninum og siga, kanst tú vísa mær...
Men er tað veruliga meiningin?
Tú situr í tveir tímar og prátar við skitnum borðiskum á borðinum og ongum kaffi, hopleyst at fáa eygnakontakt. Sjálvandi ber tað til at rópa - og tað gera kundarnir -, tú kanst rópa: Hey! ella Hey hon sjálv! men rópa hart, so at hon kann rívast úr ævintýrklóm.
Gev gætur, at hetta er ikki tí at tey eru ovbyrjað av arbeiði. Ofta er bert ein kundi í eygsjón.
Ársins jólahandil??? Neyvan!
Nov 25, 2013
Cutting for Stone eftir Abraham Verghese (2008)
Ein stórur partur av bókini fer fram á sjúkrahúsum fyrst í Addis Adeba í Etiopia og síðani í New York. Høvuðspersónar eru tvíburðirnir Shiva og Marion ella dupultpersónin ShivaMarion, og høvuðsevnið er teirra samband, viðurskiftini ímillum eineggjaðar tvíburðir, sum mistu mammuna, tá ið teir komu í verðina og mistu pápan, tá ið hann varnaðist, at mamman var deyð í barnferð, meðan hann royndi at bjarga henni.
Tíðin og samfelagið
Vit eru í Etiopia í seksti-, sjeyti- og áttatiárunum, eitt hernaðarkvett ímóti Haile Selassie verður niðurbart við harðari hond, og seinni, 1974, verður Selassie frákoyrdur og Mengitsu gerst landsins nýggi diktator til 1991, tá ið Fólksins frælsisfylking koyrdi hann frá. Bókin endar 2004. Frælsisrørslan í Eritrea er umboðað av Genet, gentuni sum Marion er forelskaður í, men sum Shiva fer í song við.
Persónarnir
Høvuðspersónarnir eru læknar, pápin (sum rýmir), fosturpápin og fosturmamman og tvíburðirnir sjálvir. Persónslýsingin er fjølbroytt og djúp. Tvíburðirnir Shiva og Marion eru so líkir og tó heilt ólíkir. Men teir eru sum ein vera. Allan uppvøksturin dugdu teir at lesa tankarnar hvør hjá øðrum, tá ið ShivaMarion rann og spældi var tað sum ein fýrbeint vera, altíð í takt og samljóði. Men Shiva hevur nøkur autistisk drøg, hann er flogvit, men dugir ikki at seta seg inn í tankar annara. Alt hjá honum skal vera rationelt, og tá ið hann særir beiggja sín so djúpt, er tað ivaleyst uttan at vita, hvussu meint tað nívir.
Fosturforeldrini Ghosh og Hema eru sera positivt lýst. Tey taka sær av dreingjunum, geva teimum góða barlast og teir sleppa at menna seg. Hema er gynækologur og lærir dreingirnar at ganga til handa á sjúkrahúsinum. Hema lærir Shiva at dansa.
Etiopisk mentan
Hendingar fara fram í Etiopia, og etiopiar eru eisini ímillum personarnar, men høvuðspersónarnir eru úr India, komnir til Afrika at hjálpa við missión og sjúkrahjálp. Tó er tað seinna fremst í huganum á teimum, gudstrúgvin er í teirra gerðum, tey hava ikki stundir at prædika, arbeiða alla tíðina við teimum sjúku. Eitt stuttligt dømi er, tá ið forstøðukonan hevur fund við ein av stuðlunum úr USA. Hann sær ein stakk av bíblium við veggin. Hon sigur “Vit hava fleiri bíbliur á enskum enn tað finnast enskttalandi fólk í øllum landinum, polskar bíbliur, kekkiskar bibliur, italskar bíbliur, franskar bíbliur, svenskar bibliur, eg haldi summar eru frá tínum sunnudagsskúlabørnum. Okkum tørvar heiligvág og mat, men vit fáa bíbliur.”
Sjúkurnar eru serstakar fyri økið, t.d. er umskering av gentubørnum ein stórur trupulleiki. Hetta er eitt., sum Shiva arbeiðir nógv við.
Endi
Bókin er sera spennandi og væl skrivað, einans tær longu frásagnirnar um sjúku, sjúkuviðgerð og skurðviðgerðir helt eg vera nokso troyttandi, men tað er ivaleyst spennandi hjá fólki, sum hevur serliga áhuga fyri slíkum. Men rætt skal vera rætt, summar av teimum pallmyndunum er júst tað mest minniliga í bókini, eitt nú tá ið tvíburðirnir koma til verðina í stórum drama. Ella deyðslýsingarnar av Ghosh og Shiva. Høvundurin er kendur fyri greinir og fyrilestrar um ‘bedside medicine’. Hann sær, at sjúklingurin meiri og meiri bara er til á telduskerminum, skanningarúrslit og grafar eru spennandi, og teldan sjálv finnur paralell dømi úr øllum heimi, og menniskjað í seingini er ikki áhuhgavert. Abraham Verghese sær eisini, at læknar tískil duga ikki nóg væl at arbeiða á sjúkrahúsum, sum ikki hava alla útgerð. Sum dømi um heilivágin ‘words of comfort’ vil eg nevna lýsingarnar av tvíburðunum báðum í einari song, sum eru rørandi og tankavekjandi.
Lagnan og tilvildin og menniskjans gerðir, sum stýra okkara lívi, alt hetta er so sera væl flættað inn í bókina. Gudstrúgv og pátrúgv eru eisini stórur partur av hendingunum, men aldri soleiðis, at trúgvin verður tikin fram um ella í staðin fyri læknavísindi. 534 síður spennandi, rørandi, upplýsandi og uppbyggilig hvat annað kann ein ynskja sær?
Nov 23, 2013
Bókadagar
Bjarni Bjarnason las eitt brot úr ‘Andlit’ bókini, sum er týdd til føroyskt, í brotinum var høvuðspersónurin í Nólsoy. Bjarni fortaldi, at hann hevur eitt stórt savn av dreymum, fleiri hundrað. Nakrar av sínum dreymum, teir sum hann heldur vera viðkomandi fyri onnur, hevur hann prentað í einari bók.
Og í høllini var fitt av fólki og lurtaði eftir Oddvør og Sólrun, sum talaðu við Lydiu um bøkurnar hjá sær, sum byggja á skaldskap av mannamunni. Væl fyrireikaðar og væl mæltar. Oddvør hevði nøkur orð til rættlesarar, og báðar lósu brot úr sínari bók.
Tað var so festligt at so nógv fólk vóru og so nógv ymiskt at fara til. Bókasølan í forhøllini var eisini frálíka stuttlig og fjølbroytt. Gleði meg til í morgin!
Nov 21, 2013
Bókastev hjá Brynhild
Nakað ósamdar á máli í kvøld. Onkur helt, at Tann fimti maðurin var so góð, tí at hon var spennandi, og at tað var gott, at ikki meiri blóð og ógvusligara hendingar vóru. Onnur helt, at hetta var ikki rættiliga ein krimi, tí at brotsverkið var ikki ordiligt brotsverk, meiri ein søgulig frágreiðing frá krígnum. Ein helt, at Jógvan hevur annan málbólk enn okkum, og at bøkur skula vera til ymsar málbólkar. Bókin er sera skjótt lisin. Men nú er ein nýggj bók hjá Jógvani komin út, at skriva so nógvar bøkur ár um ár krevur ein vissan systematikk ella eitt mynstur, tað er eisini vanligt í t.d. sjónvarpsserium, at tættirnir líkjast. Tað er kanska eisini ein dygd, lesarin vil fegin kenna detektivin og duga mannagongdirnar. Ein annar bloggur er eisini um bókina – frá 6. november.
Í húsunum, har Bókastev var í kvøld, eru stovubróstini áhugaverd, hvørt listaverk við síni søgu.
Brynhild hevur sjálv vovið dansiringin eftir eini gamlari tekning hjá fastur síni Elinborg Lutzen. Ein døkkur Mikines málningur er familjuarvur, motivið er ímóti Eysturoy niðanfyri hjá Føroya tele.
Og ein málningur hjá Hanna Bjartalíð – sum má sigast at vera heilt ólíkur tí, sum listamaðurin nú ger.
Klassikari
Ungu Føroyar hava givið Kálvamuuna út aftur. Ein av fyrstu smábarnabókum á føroyskum, tá ið hon kom út við tekningum hjá Fridu í Grótinum í 1959. Í 1991 gjørdi Zacharias Heinesen nýggjar tekningar til Kálvamuuna. Nú er hon at fáa við stívari permu og teimum deiligu tekningunum hjá Zachariasi.
Ein flott bók við flottum myndum. Ein fín jólagáva til smábørn. Deilga gamaldags bók úr pappíri við gamaldags litmyndum, sum ein kann hava í fanginum saman við barninum, og sum barnið kann blaða í. Deiliga gamaldags við einum gamaldags kálvi og eini reyðari spann. Og so er ein omma eisini í søguni !
Nov 19, 2013
Blóðug barnaløta
SVF: ….deyðin er tær vísur…
Herbert: Nær kemur mamma?
Magna: …er mamma deyð?
eg: …sløkk sjónvarpið….
Nov 17, 2013
Sum longst í egnum heimi
Fyrsti røðari var Trinulena Joensen úr Klaksvík, sum greiddi frá heimahjálpini, tá ið hon var sett á stovn í sjeytiárunum.
Næst á pallin var Rósa Samuelsen. Hennara niðurstøða var, at vit hava brúk fyri at umskipa alt økið. Meiri heimahjálp og færri røktarpláss. Hon segði eisini, at ongastaðni býr fólk í so nógv ár á røktarheimi sum í Føroyum. Rósa legði eisini stóran dent á upptrening, sum jú hevur verið eitt forsømt øki, men nú skal lóggevast um upptrening.
Fleiri spurningar og viðmerkingar vóru úr salinum, m.a. hevði Alma Petersen orðið tvær ferðir, hennara boðskapur var stuttur og greiður: pensiónin er ov lítil, fólk mega hava meiri pengar. Tey hava ikki ráð at búgva heima. Hetta síðsta var sum ein sending beint til høgrabeinið hjá Andrass Róin, sum tosaði um íbúðir.
Andrass Róin og Elisabeth Ellingsgaard brúktu nógv av síni talitíð til at bera saman við donsk viðurskifti. Tí at har fáa tey bolisikring, og har fáa tey boligydelse og har fáa tey eldrakekk osfr. osfr. Elisabeth hevði skjal við sum vísti munin millum pensiónir í DK og FØ. Tað var ikki uppbyggiligt. Tó hevði Andrass eisini ein lista við fyrimunum av at byggja í Føroyum.
Eitt fínt hugskot við eini slíkari ráðstevnu.
Men kanska politikararnir vilja liva sum longst í síni egnu verð.
Nov 15, 2013
“Alt fer til Danmarkar fyrst”
Yvirskriftin er eitt sitat. Eg var á posthúsinum í gjár við einum brævi til Íslands, hugsaði, at tað var gott eg fór hósdag, tí at flogfarið fer til Íslands fríggjadag. So eg sigi við hana, fer tað so avstað í morgin? Hon svarar, also alt fer til Danmarkar fyrst. Haaa, sigi eg, hví? Eg veit ikki, sigur hon og hyggur yvir á grannan har við skivuna. Tað er líka skjótt, sigur hin, snubbut. Hví so snubbut? Kanska er hon móð, kanska fáa tær henda spurningin í heilum, kanska tvær ferðir áðrenn hvønn íslandsflúgvara? Tí Atlantsflog flýgur faktiskt til Íslands tvær ferðir um vikuna enn. Men tað er løgið, at tað skal vera skjótari at fara til Reykjavíkar um Keypmannahavn, men tað má vera eg, sum einki skilji. Men at flúgva við brævinum tveir tímar í landsuður og so aftur fleiri tímar norðureftir?
Margháttligt. Kanska eru so fá brøv til Íslands, at tað lønar seg ikki at lata tey í ein posa og føra tey vestur á flogvøllin sjálvi, einsamøll bara tvey brøv í einum stórum posa; so heldur stappa tey saman við øllum hinum glaðu brøvunum ein túr til Danmarkar fyrst? Okkurt við útbering? Ella er posthúsið á Óðinshædd at líkna við posthúsið á Sandi ella land(ikki piss, men bygdar)postboðið í Dali? Og tað ordiliga posthúsið er í Kph? Tað er kanska ikki lov at flyta post beinleiðis úr Føroyum til annað land?
Tað er nokk ikki, tí at tað er ikki pláss í íslandsflúgvaranum. Margháttligt
Nov 14, 2013
Skýming á Sunda bókasavni
Nov 13, 2013
Hvør er handa Lisensia?
Meinar tú Licentia Poetica? Hon er yrkjarans loyvi, skaldsins undantaksloyvi. Poetic License ella Artistic License er, at listafólk kunna loyva sær at bróta veruleikans reglur, mállærureglur, setningsbygging ella annað.
Barnasangir eru ein gott amboð til at læra børn mál, um tú syngur sangin og trallar og dansar hann, so festast orðini betur, og nógvar sangir duga børnini uttanat, um so málburðurin er góður í sanginum, so hevur tú fingið tvær flugur ella fleiri.
Summir sangir eru illa rættlisnir, summir nýta Lisensiu við vilja, aðrir av óvart. Ein vending sum “slaturin gongur, hann tímir ikki longur” í sanginum “Kenna tit Rasmus” hevur gjørt, at orðið slatur hevur skift kyn, so gott sum. Vit hava sungið hatta so ofta, at tað er torført at góðtaka, at slatur er eitt hvørkikynsorð, eg sigi ikki at tað er ein vanlukka, sangurin er góður og setur futt í mang ball.
Í tí frálíka sanginum “Grækaris Grashøvd” verður sungin henda vending “hann hugsaði hansara heila til mold”, men teir meina “sín heila”, villan er úr enskum, sum ofta nýtir ognarfornavn, tá ið vit nýta afturbent fornavn ‘sín’ –> ‘he turned his brain into mud’. Í sama sangi verður sungið “á høvdinum hjá Grækaris Grashøvd”, hetta eigur at vera á høvdinum á GG’. Á føroyskum nýta vit ofta fyrisetingina á, tá ið talan er um likamslutir, armurin á mær, hondin á mær, høvdið á mær, tungan í mær, eyguni í mær, oyruni á mær osfr.
Nov 8, 2013
Tausen farin
Soleiðis kallaðu vit Svenning Tausen í realskúlanum í Hoydølum í 60unum, nógvir lærarar vórðu kallaðir eftirnavn og summir bæði – aldrin bara fornavn. Hann hevur verið ungur tá, bara 28 ár. Hann var eisini eitt sindur smæðin, royndi at halda i oyrini á okkum, men var samstundis láturmildur, so at ofta endaði tað við, at hann smíltist í staðin fyri at harta.
Vit høvdu hann í rokning, og roknibókin var sjálvandi á donskum, og í henni vóru “setningar” ella reglur at læra seg uttanat (sum t.d. faktorernes orden er ligegyldig), hesar setningar týddi Tausen til føroyskt og ornaði okkum at skriva niður og læra okkum á føroyskum. Vit lærdu sostatt líka nógv føroyskt sum rokning hjá honum.
Eg seti her tvær myndir, sum Birgir Kruse hevur tikið av Tausen:
Eg minnist so væl, tá ið Tausen bleiv forelskaður, hann át altíð døgurða í kantinuni á kostdeildini, og har var Amy. So spurdu vit, um døgurðin smakkaði væl…hm, hm, og so søgdu vit, at tað sást á búkinum, at hann var væl við kokkin, vit argaðu hann, og hann rodnaði, men tað var alt í blíðum.
Prestur talaði um ‘orðið’ í dag í kirkjuni, og valla kundi betri passaga verið funnin til Tausen. Hann var góður við føroyskt og var altíð við tí góða orðinum. Amy og Tausen arbeiddu bæði við týðing og bókaútgávu, og í dag hoyrdu vit í kirkjuni ein sang, sum Amy hevur yrkt til mannin – sera rørandi kærleiksváttan.
Í dag var gott veður at fylgja líkið, og ein stór mannfjøld fylgdi Tausen til gravar.
Nov 6, 2013
Tann fimti maðurin eftir Jógvan Isaksen
Eg havi als ikki lisið allar bøkurnar hjá Jógvani, men nakrar. Minnist tá ið tann fyrsta kom út, hvussu forkunnugt tað var. Eg haldi ikki, at hendan er góð. Alt fylgir somu uppskrift, at Hannes er skiftur út við William Hammer ger ikki stóran mun. Aftur er gátan fjald í krígsárunum, og aftur er tað ein reiðari, sum er brotsmaður. William hevur eins og Hannes ósemjur við løgregluna, men eisini vinir har. Persónslýsingarnar eru ónuanseraðar, serbiski vágbingurin og tann framliga Gunnleyg, sum skeldast alla tíðina. Og hasi bæði morðini, Alvilda og Fløskan, verður eingin saksøktur fyri tey ? William lovar tí doyggjandi Grækarisi við Lund, at einki skal koma út….hann kann ikki gera við tað, at pápin var nazistur, okey, men hann hevur dripið tvey fólk…. Ná alt verður uppklárað.
Rættiliga løgið og ósannførandi, at politimeistarin fer í song við William Hammer, fyrsta hon sær hann. Serdeilis ósannførandi.
Tað tykist, sum høvundurin kanska hevur verið so leingi burtur nú, at hann er farin eitt sindur av málinum, orðingar sum ‘hann lá á song’ (218), ‘hann legði eyguni aftur’ (192) og ‘ikki hissini løgið’ (204) ljóða ikki sum vanligt føroyskt.
Men rætt skal vera rætt, eg tosaði við ein ungan mann, sum sá, at eg sat og las hesa bókina, og hann segði, at hann hevði lisið hana, og hon var virkuliga góð, so….
Nov 4, 2013
APROPOS mállæra
På dansk dannes genitiv ved at endelsen –s føjes til substantivets grundform: Peters bil.
Engelsk: A bottle of beer. På dansk står de to substantiver oftest lige efter hinanden uden præposition: en flaske øl.
Hesar omanfyri nevndu leiðbeiningar standa í mállæruni, sum summir flokkar í miðnámsskúla nýta. Bókin eitur misvísandi The Grammmar, tí tað ljóðar, sum hon er ensk, men hon er donsk. Sum tað sæst av dømunum er bókin undirvísing í donskum, samstundis sum hon lærir teg enskt. Sjálvandi tí hon er ætlað donskum ungdómi.
Sum kunnugt siga vit á føroyskum ein fløska av øli ella ein ølfløska, so tað er at leita eftir trupulleikum at terpa júst hetta, meðan annað, sum á føroyskum líkist frá, kanska als ikki verður nevnt.
Tí er tað fínt, at mállæran Lær tegt enskt er at fáa í bókhandlum og at Klípið, sum er mállæruvenjingar, sum hóska til hennara, er útafturkomið.
Nov 2, 2013
Bókatíðindi
Klípið, mállæruvenjingar til miðnámsskúla (framhaldsdeild), er uppafturprentað. Eg hugsaði tað hevði verið stuttligt at gjørt eina samvirkna teldubók, men tað er ikki komið á skrá enn, men nú er so óneyðugt at kopiera Klípið, tí tað er at fáa aftur Myndin omanfyri er morgunmatur á Benbecula í Ytru Hebridunum í B and B hjá Annie Maclean og tann næsta er staðarnavn á gæliskum.
Og myndirnar niðanfyri eru tiknar í Ellis Island Immigration Museum, New York.